ترجمه و تلخیص: پایگاه اطلاع‌رسانی اصلاح

اشاره: اعلام نتایج دوره جدید انتخابات درون‌سازمانی جماعت اخوان‌المسلمین مصر، سؤالات و ابهاماتی به دنبال داشت. دکتر عصام العریان، از شخصیت‌های مطرح اخوان‌المسلمین، که به داشتن دیدگاه اصلاح‌طلبانه شهرت دارد و در ترکیب شورای جدید مکتب ارشاد هم عضویت دارد، در چند مقاله به تبیین و توضیح شرایط جدید پرداخت. پایگاه اطلاع رسانی اصلاح با ترجمه و تلخیص این مقالات، گزیده مطالب مذکور را تقدیم می‌کند:
با اعلام نتایج انتخابات مکتب ارشاد، اخوان‌المسلمین مصر وارد مرحله‌ی جدیدی شده‌است. این انتخابات در کشاکش ابهام‌آفرینی‌های پرحجم رسانه‌ای و در بحبوحه‌ی تعقیب و گریز‌های مداوم امنیتی صورت پذیرفت. اختلاف‌نظرهایی نیز در داخل بدنه جماعت وجود داشت که چندین ماه ادامه‌یافت و نهایت آن اختلافی بود که میان مرشد عام و اعضای مکتب ارشاد از یک سو و نایب اول مرشد عام دکتر محمد حبیب و دبیرکل و اغلب اعضای مکتب در مرحله‌ی آماده‌شدن برای انتخابات از سوی دیگر، پدید آمد.

بسیاری از رهبران بلندپایه و میانی جماعت با مرشد عام درباره‌ی تجدید ریاست خود برای یک دوره‌ی دیگر یا دست‌کم یک سال دیگر، گفت‌وگو کردند. اما وی بر عمل به تعهدی که هنگام آغاز دوره‌ی مدیریت خود مبنی بر عدم تمدید دروه کرده‌ بود، اصرار ورزید. نظر وی بر آن بود که اخوان المسلمین قادر به اداره‌ی امور خود هستند و نباید به یک شخصیت وابسته باشند. وی در ضمن بر ضرورت عمل به سازوکارهای شورا و دموکراسی تأکید و اخوان را به تغییر و تجدید و عدم وابستگی به گذشته دعوت کرد.

طبق آئین‌نامه داخلی اخوان‌المسلمین، جماعت می‌باید مرشد جدیدی برای خود برمی‌گزیدند. اما بر سر موعد انتخاب مرشد و اعضای مجلس شورا، اختلافاتی درگرفت. آیا باید مرشد عام مقام خود را ترک می‌گفت و جایگاه خود را به نایب اول خود، دکتر محمد حبیب واگذار می‌کرد تا شش ماه بعد در 2010میلادی انتخابات برگزار شود؟ اغلب اعضای قدیمی مکتب با این تفسیر موافق نبودند، زیرا طبق لایحه فرض بر آن است که مرشد در اثر شرایط قهری و موقت مثل بیماری، مسافرت و یا زندان شدن، اختیارات خود ار به نایب واگذار ‌کند. برخی از اعضا ابراز داشتند که در پیشینه‌ی تاریخی اخوان هیچ‌گاه نایب جای مرشد عام را نمی‌گیرد و این موضوع تنها به هنگام درگذشت عمر تلمسانی رخ داده است. اختلافات پس از عید فطر آغاز شد و به طور بی‌سابقه‌ای به رسانه‌ها کشانده شد.

بنابراین از مجلس شورای کنونی درباره‌ی دو موضوع پرسش شد. نخست آن که آیا تمام اعضای مکتب دوباره انتخاب شوند. نظر اغلب بر تجدید کامل اعضای مکتب بود. پرسش دوم درباره‌ی زمان انتخابات بود.

هنگامی که کسانی قانونی‌بودن و مشروعیت این انتخابات را زیر سؤال می‌برند و از ضرورت اجماع سخن می‌گویند، فراموش می‌کنند که در مجالس شورا و فرایند انتخابات، چنین اجماعی ناشدنی است و باید به قاعده اکثریت تن داد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که ما در شرایط امنیتی نامناسبی به سر می‌بریم. انتخابات در کارگروه‌های کوچک و به صورت مخفیانه انجام شد، نه به روش انداختن برگه‌ی رأی در صندوق در اماکن عمومی و علنی. مقایسه‌ی اخوان با دیگر گروه‌های موجود که مشکل قانونی ندارند و تحت پیگرد نیستند و در نظر نگرفتن شرایط دشوار اخوان، قیاس مع‌الفارق است. ما بعضا از همگان انتظارات ایده‌آل داریم؛ اما هرگز به کمال دست نخواهیم یافت و خطا‌ها همواره وجود خواهند داشت.

شتابزدگی در رویارویی با این شرایط، منجر به پاره‌ای از خطا‌ها شد، اما این خطاها هرگز مشروعیت انتخابات را خدشه‌دار نخواهند کرد. قطعاً قوانین داخلی و آیین‌نامه‌های جماعت نقایصی دارند و لازم است به صورت کامل بازنگری شوند. اختلاف‌نظر وجود دارد؛ اما در مقابل بر وحدت صفوف و بستن راه بر شیاطین و از بین بردن ویروس انشعاب نیز اصرار می‌شود. موانعی وجود دارد که اجازه نمی‌دهد اخوان‌المسلمین جلسه‌ی علنی تشکیل دهند. در مقابل بر کاربست شوار و سازوکارهای دموکراتیک و پایان‌دادن به وضعیت خفا و سری بودن، که از جانب نیروهای امنیتی بر اخوان تحمیل شده، نیز اصرار می‌شود. برخی کسان بر تداوم وضعیت گذشته و سنت‌های قدیم اصرار می‌ورزند؛ در مقابل، اشتیاق نیرومندی نیز برای تجدید و تغییر و تزریق خون تازه به رگ‌های جماعت وجود دارد.

وجود بحران امری واضح و قطعی است؛ اما اخوان‌المسلمین در دهه‌های سی و چهل و پنجاه سده‌ی گذشته، بحران‌های جدی‌تری را پشت سر گذاشته است. ممکن است این جماعت ضعیف شود، ولی بسیار زود روی پاهای خود می‌ایستد و سربلند و سرافراز راه خود را ادامه می‌دهد و از ارزش‌ها و مبانی خود دفاع می‌کند. چه بسا با بحران‌ها و فشارها مواجه شود، اما با سلامت بیشتر و تصمیم قاطع‌تر بر تداوم راه، آن‌ها را سپری خواهد کرد.

برخی تحلیل‌گران و ناظران –که از دور دستی بر آتش دارند- می‌گویند که یک جریان بر جریانی دیگر پیروز شده است، آنان می‌کوشند که اخوان را به دو جریان محافظه‌کار و اصلاح‌طلب، یا تندرو و معتدل تقسیم کنند، اما حقایق روشن را فراموش می‌کنند:

- این جماعت در ذات خود اصلاح‌طلب است و برای اصلاح فرد، خانواده، جامعه و حکومت ایجاد شده‌است.
- جماعت هر چند به کندی اما پیوسته به سوی تجدید و نوسازی و بازنگری گام برمی‌دارد.
- همه بر سرانجام و اقتدار جماعت و سازوکارهای تشکیلاتی اصرار دارند. هیچ کس نمی‌خواهد تشکیلات را از بین ببرد، بلکه می‌خواهند آن را کارآمدتر کنند و توانایی افراد را بالا ببرند.
- چه بسا برخی کسان رؤیاها و آمالی داشته باشند یا در تحلیل‌های خود دچار خطا شوند، اما محبت به خاطر خدا و اخوت راستین، ضامن به رسمیت شناختن اختلافات و فرونیفتادن در دامن انشعاب خواهد بود.

برادر ارجمند جناب دکتر عبدالمنعم ابوالفتوح که بیش از نصف عمر خود را در مکتب ارشاد سپری کرده، اعلام کرد که دوست ندارد مجدداً انتخاب شود و یا به عنوان مرشد عام از او نام برده شود. نامه‌ی وی به اخوان رسید، اما تحلیل‌گرانی که نتایج انتخابات را تحلیل می‌کنند، نامه‌ی او را دریافت نکردند، مرشد عام اخیراً همین موضوع را مطرح کرده است.

دکتر محمد حبیب نایب اول مرشد عام از آغاز دهه‌ی هفتاد عمر درازی را در راه خدمت به دعوت سپری کرده‌است. با آن که دوباره در مکتب ارشاد انتخاب نشده، اما در دل همگان محبوب و محترم است.

چه بسا برخی از جوانان آروز کنند که کاش از وضعیت دشوار کنونی عبور نمی‌کردند، اما به نظر من مهم آن است که برای مواجهه با چالش‌های آینده از این وضعیت چه درس‌هایی بیاموزیم. مهم‌ترین چالش‌ مرحله‌ی بعدی ایجاد اعتماد به نفس دوباره در صفوف جماعت به ویژه جوانان خواهد بود. برای این منظور سخت ضروری است تا لوایح تعدیل شوند و ماده‌ی خاصی که متولی شدن پست‌های اجرایی را به دو مرحله محدود می‌کند و یک فرد نمی‌تواند بیش از دو بار در یک پست اجرایی قرار گیرد، عملی شود. هم‌چنین مطالعه‌ی سازوکارهای کارآمدسازی مجلس شورای عمومی و شوراهای استان‌ها آغاز شود و تا حد امکان آن‌ها از دفترهای اداری و اجرایی جدا شوند.

اختلافات با انتخابات و به دست‌آوردن کرسی حل نمی‌شوند، بلکه می‌باید در سایه محبت به گفت‌وگوی هدفمند و آرام پرداخت. اگر اخوان‌المسلمین با عبور از این مرحله بتوانند اعتماد به نفس خود را به دست آورند، با تشکیک‌هایی که اکنون تصویری منفی از آنان ایجاد کرده، بهتر مواجه خواهند شد و در نتیجه دوباره اعتماد مردم را به دست خواهند آورد و پروژه‌ی خود را برای نهضت امت تکمیل خواهند کرد و با اقتدار و با کاربست نیروهای افراد در سایه‌ی محبت و عمل در چارچوب طرح و راهبرد کلی جماعت، با چالش‌های خارجی روبرو خواهند شد.

والله غالب علی أمره و لکن أکثر الناس لایعلمون (یوسف/21)